ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Ν. ΑΧΑΙΑΣ
ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΣΕΙΣΜΟΙ
Είναι γνωστόν σε όλη την Ελληνική επικράτεια ότι η χώρα μας έχει την υψηλότερη σεισμικότητα απ’ όλες τις άλλες χώρες της Δυτικής Ευρασίας και κατέχει από την άποψη αυτή την 6η θέση διεθνώς. Δηλαδή στην Ελλάδα και τις γύρω περιοχές γίνονται συχνότερα ισχυροί σεισμοί απ’ όλες τις άλλες περιοχές που ανήκουν στην Ευρώπη , Δυτική Ασία και Αφρική.
Ο σεισμός ως εδαφική δόνηση σε πολύ λίγες περιπτώσεις αποτελεί επικίνδυνο φυσικό φαινόμενο για τον άνθρωπο ,π.χ στην περίπτωση κατολίσθησης ή παλιρροιακών κυμάτων.
Ο σεισμός καθίσταται επικίνδυνο φαινόμενο όταν συσχετίζεται με την κατασκευή. Δηλαδή το πρόβλημα δεν είναι ο σεισμός ,αλλά η κατασκευή .Κατά συνέπεια ο σεισμός άρχισε να αποτελεί πρόβλημα για τον άνθρωπο όταν αυτός άρχισε να χτίζει.
Η χαρά της δημιουργίας συνδυάστηκε από τα πρώτα βήματα της τεχνολογικής ανάπτυξης του ανθρώπου με τον φόβο ότι κάποια ανώτερη δύναμη θα σαρώσει σε ερείπια τα έργα. Στόχος λοιπόν όλων αυτών των προσπαθειών είναι κατά κύριο λόγο η αντισεισμική κατασκευή με την έννοια της βελτιστοποίησης από πλευράς ασφάλειας-κόστους ,που ως γνωστόν αποτελούν ανταγωνιστικές μεταξύ τους παραμέτρους.
Γένεση σεισμών –Τι είναι σεισμός
Οι σεισμοί είναι εδαφικές δονήσεις που οφείλονται κυρίως στη θραύση ή την ξαφνική μετακίνηση κατά μήκος ενός υφιστάμενου ρήγματος στο στερεό φλοιό της γης και στην εφαπτομενική κίνηση λιθοσφαιρικών πλακών (τεκτονικοί σεισμοί). Πολύ σπανιότερα οφείλονται στην έκρηξη ηφαιστείου.
Υπάρχει μια θεωρία ,που λέει ότι η γένεση σεισμών προκαλείται από την έκλυση ελαστικής ενέργεια παραμόρφωσης υπό μορφή κινητικής κατά μήκος γεωλογικού ρήγματος. Η συσσώρευση ελαστικής ενέργειας ερμηνεύεται με τη θεωρία της κίνησης λιθοσφαιρικών πλακών στις οποίες χωρίζεται ο στερεός φλοιός της γης και οι οποίες γεννώνται στις μεσωκεάνιες ζώνες.
Βασική αιτία γένεσης των σεισμών στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου είναι η σύγκλιση της Αφρικανικής με την Ευρασιατική λιθοσσφαιρική πλάκα και η κατάδυση της 1ης κάτω από την 2η. Άμμεσο αποτέλεσμα σε αυτό είναι η σεισμικότητα από την Ζάκυνθο μέχρι την Β.Δ Πελλοπόνησο.
Στην περιοχή της Λευκάδος η δραστηριότητα οφείλεται στη σύγκρουση της Α πούλιας μικροπλάκας που πραγματοποιεί αριστερόστροφη κίνηση με τη λιθόσφαιρα του Αιγαίου.
Ο συνδυασμός των δύο αυτών κινήσεων έχει αποτέλεσμα την δημιουργία στον ενδιάμεσο χώρο (Κεφαλλονιά) ρήγματος Β.Α-Ν.Δ .
Η παραμόρφωση οφείλεται στις συμπιεστικές δυνάμεις και είναι:
• Λευκάδα………………… 10μμ/χρόνο
• Κεφαλλονιά…………… 31μμ/χρόνο
• Ζάκυνθο………………… 8μμ/χρόνο
• Πατραϊκός κόλπος……. 4μμ/χρόνο
• Κορινθιακός κόλπος….. 5μμ/χρόνο
Η Ελλάδα βρίσκεται πάνω σε μία απ’ τις ζώνες υψηλής σεισμικότητας.
Στον ευρύτερο αυτό χώρο γίνεται κατά μέσο όρο ένας επιφανειακός σεισμός (εστιακό βάθος μικρότερο των 20km) μεγέθους 6 ή μεγαλύτερου κάθε 6 μήνες και ένας σεισμός ενδιάμεσου βάθους (από 20km έως 180km) του ίδιου μεγέθους κάθε 5 χρόνια .
Η περιοχή της Κεντρικής Δυτικής Ελλάδος που περιλαμβάνει τα Ιόνια νησιά, την Λευκάδα , την Κεφαλλονιά και την Ζάκυνθο, τη Νοτιοδυτική Στερεά Ελλάδα και τη Βορειοδυτική Πελοπόννησο είναι η πλέον ενεργός σεισμικά περιοχή ,όχι μόνο του Ελληνικού χώρου αλλά και ολόκληρης της Δυτικής Ευρασίας.
Η σεισμική δραστηριότητα στην Κεφαλλονιά και γύρω απ’ αυτή είναι η μεγαλύτερη που παρατηρείται σε ολόκληρη την περιοχή από το Γιβραλτάρ μέχρι την Κίνα και από το βόρειο μέχρι το Νότιο πόλο.
Επειδή ο σεισμικός κίνδυνος εξαρτάται προφανώς από τη σεισμικότητα ,παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον η λεπτομερής μελέτη της σεισμικότητας του χώρου αυτού τόσο ποιοτικά και ποσοτικά.
Σχήμα 1 (Παπαζάχος – σεισμικότητα Κεντρικής Δυτικής Ελλάδος)
Επίκεντρα γνωστών ιστορικών σεισμών
Mπλέ κύκλοι 5<Μ<6
Πορτοκαλί κύκλοι 6<Μ<7
Κόκκινοι κύκλοι Μ>7
(Με σταυρό στο κέντρο απεικονίζονται επίκεντρα σεισμών του αιώνα 1900-2000)
Παρατηρείται:
1. Μεγαλύτερη σεισμικότητα κατά μήκος ζώνης από Ζάκυνθο έως Λευκάδα.
2. 2η ζώνη σεισμικότητας κατά μήκος Πατραϊκού-Κορινθιακού κόλπου.
3. 3η ζώνη μικρότερης δραστηριότητας στην υπόλοιπη περιοχή βορειοδυτικής Πελλοπονήσου και νοτιοδυτικής Στερεάς Ελλάδος.
Μεγάλοι σεισμοί
Μ=6.5 Ηλεία 399 π.Χ
Μ=7.0 Θαλάσσιος χώρος ανατολικά Ελίκης 373 π.Χ (εξαφανίστηκε η Ελίκη που ήταν η σπουδαιότερη πόλη της Αχαΐας πριν το σεισμό και μητρόπολη 12 Ιωνικών πόλεων)
Μ=6.8 Ζάκυνθο 1633μ.Χ – Προκλήθηκε ανάδυση νέου νησιού(Άγιος Σώστης)
Μ=6.6 Λευκάδα 1612 μ.Χ
Μ=7.0 Λευκάδα 1723μ.Χ, 1783μ.Χ
Μ=6.5 Λευκάδα 1948μ.Χ
Μ=5.2 Πύργος 18-3-1993 (προκλήθηκε ρήγμα ΒΔ-ΝΑ παράλληλο στη διεύθυνση ακτών βυθιζόμενο προς ΒΑ σχεδόν κάτω από τον Πύργο)
Μ=5.4 Πάτρα 14-7-1993
Μ=6.6 Πάτρα 1785
Μ=6.6 Πάτρα 1804
Μ=6.3 Πάτρα 1806
(Σημαντικές καταστροφές στην Πάτρα .Το ρήγμα του 1993 είναι μέρος μεγαλύτερου ρήγματος που προκάλεσε τους ιστορικούς σεισμούς)
Κατανομή σεισμικότητας
1η κατηγορία (μεγαλύτερη) Ιόνια νησιά Μ=7.5(κάθε 90 χρόνια)
2η κατηγορία Στερεά Ελλάδα-ΒΔ Πελλοπόνησο-Κορινθιακός
3η κατηγορία Κεντρική Δυτική Ελλάδα
4η κατηγορία Μικρό τμήμα στο εσωτερικό της ΒΔ Πελλοπονήσου
Μέγιστοι σεισμοί που έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα στον κόσμο είναι:
Μ=9.5 Χιλή 1960
Μ=8.9 Κολομβία-Εκουαντόρ 1906
Μ=8.9 Ιαπωνία 1933
Μ=8.8 Ιαπωνία 2011
Μ=8.5 Χιλή 2010(3.00πμ)
Μ=7.2 Μεξικό 4-4-2010 (3.30μμ)
Μ=7.2 Αιτή 2010
Γενική εκτίμηση ότι οι σεισμοί Μ<5 δεν είναι καταστροφικοί για τα κτίρια.
Η καταστροφική ικανότητα του σεισμού εξαρτάται εν μέρει από το μέγεθος αλλά είναι συνάρτηση και άλλων παραγόντων όπως , εστιακό βάθος (<25ΚΜ επιφανειακός), επικεντρική απόσταση, κατεύθυνση, τοπική γεωλογία, τεχνικά και δυναμικά χαρακτηριστικά κτιρίου (αντοχή , πλαστιμότητα ,ιδιοπερίοδος , επιτάχυνση εδάφους).
Φαινόμενο κατευθυντότητας
Σε δέκτη που βρίσκεται στην κατεύθυνση του σεισμικού κύματος τα σήματα φθάνουν σχεδόν ταυτόχρονα και είναι μεγάλης έντασης(αναπτύσεται μεγάλη επιτάχυνση και περίοδος).
Αντίθετα σε δέκτη που βρίσκεται σε αντίθετη κατεύθυνση διάδοσης των κυμάτων ,τα σήματα φθάνουν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και είναι σχετικά μικρής έντασης.
Το φαινόμενο αυτό εμφανίστηκε για πρώτη φορά στους σεισμούς των:
Kern Country 1952
San Fernada 1971
Los Angeles 1994
Καλαμάτα 1986
Ενεργά ρήγματα (8-15ΚΜ) με βάθος 5-20Κμ δίνουν σεισμούς από 6-7 ρίχτερ.
ΣΗΜΕΙΟ ΓΕΝΝΕΣΗΣ ΣΕΙΣΜΟΥ
Μέγεθος σεισμού
Το μέγεθος είναι το μέτρο φυσικού φαινομένου εκφρασμένο από την ενέργεια που εκλύεται υπό μορφή σεισμικών κυμάτων στη θέση γένεσης του.Μετριέται με τη κλίμακα Richter.
logE=12.24+1.44ML(μέγεθος σεισμού)
Ο Richter όρισε ως σεισμό μηδενικού μεγέθους εκείνον ο οποίος καταγράφεται με πλάτος ίσο με 1 micron σε απόσταση 100Km.
Tο μέγεθος του σεισμού ΜL καταγράφεται με πλάτος Α σε ορισμένη απόσταση και ισχύει η σχέση ML=logA-logA’.
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΕΙΣΜΟΥ
Παρ’ ότι οι περισσότεροι απ’ τους σεισμούς αυτούς έχουν τη γένεση τους στον υποθαλλάσιο χώρο ,ο σεισμικός κίνδυνος στη χώρα μας , δηλαδή οι κοινωνικές συνέπειες λόγω θυμάτων και ζημιών (ανθρωπιστικές , οικονομικές , ακόμη και πολιτικές) είναι σημαντικές και ασχολούνται πολλοί επιστημονικοί κλάδοι (πολιτικοί μηχανικοί, κοινωνιολόγοι , οικονομολόγοι , ψυχολόγοι, σεισμολόγοι κλπ.).
Έτσι κατά μέσο όρο κάθε δεκαετία στην Ελλάδα φονεύονται 130 άνθρωποι(προηγούμενο αιώνα είχαμε 10000 νεκρούς) και τραυματίζονται 1000 από τους σεισμούς ,ενώ προκαλούνται καταστροφές έργων της τάξης 500.000.000 ευρώ(50.000.000 /έτος).
Επιπλέον προκύπτουν και σημαντικές έμμεσες οικονομικές συνέπειες αφού καταστρέφεται ο κοινωνικός ιστός των σεισμοπλήκτων περιοχών για μεγάλα χρονικά διαστήματα .Έτσι ο σεισμικός κίνδυνος αποτελεί πρόβλημα πρώτου μεγέθους για τη χώρα μας και σημαντικότερο από άλλα προβλήματα φυσικών ή ανθρωπογενών καταστροφών.
Άρα η ιδιαιτερότητα του προβλήματος του σεισμικού κινδύνου έγκειται κυρίως σε δύο λόγους:
1. Στο ότι η γένεση των σεισμών οφείλεται σε φυσικά αίτια τα οποία δεν μπορούμε να ελέγξουμε.
2. Στο ότι οι σεισμοί σπανίως μας βλάπτουν άμεσα , όπως κατολισθήσεις εδαφών κλπ. Συνήθως οι σεισμοί μας βλάπτουν έμμεσα καταστρέφοντας τα δικά μας δημιουργήματα (κτίρια ,γέφυρες , υποδομές κλπ).
Η χάραξη λοιπόν μιας ρεαλιστικής αντισεισμικής πολιτικής αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση των δύο αυτών βασικών ιδιοτήτων, ενώ ο σχεδιασμός και η υλοποίηση μιας τέτοιας πολιτικής απαιτεί τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων.
Τα μέτρα αυτά διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:
Α. Ενεργητικά μέτρα αντισεισμικής προστασίας τα οποία σχεδιάζονται και εφαρμόζονται πριν το σεισμό(αντισεισμικός κανονισμός, μικροζωνικές, προσεισμικός έλεγχος κτιρίων).
Β. Παθητικά μέτρα αντισεισμικής προστασίας τα οποία σχεδιάζονται πριν το σεισμό αλλά εφαρμόζονται μετά (άμεση βοήθεια σεισμοπλήκτων ,ΤΑΣ , σχέδιο αντιμετώπισης).
Μέχρι σήμερα δεν είναι δυνατή η ακριβής πρόγνωση συγκεκριμένου σεισμού (εστία ,χρόνος ,μέγεθος).Δεν μπορούμε να πούμε στους κατοίκους πότε θα βγουν από τα σπίτια τους και να παραμείνουν έξω για συγκεκριμένο διάστημα για την ασφάλεια τους.
Είναι χαρακτηριστική η φράση του διακεκριμένου καθηγητή Bruce Bolt του Πανεπιστημίου Berkley, ο οποίος στη Θεσσαλονίκη στη διάρκεια συνεδρίου ανέφερε ότι επί 3 δεκαετίες δαπανήθηκαν τεράστια ποσά για την έρευνα στη βραχεία πρόγνωση σεισμών και το αποτέλεσμα είναι σχεδόν μηδέν.
Το μόνο που έχει εξασφαλιστεί είναι ο χάρτης σεισμικής επικινδυνότητας που περιλαμβάνεται στο ΝΕΑΚ. Πρέπει όμως να υπάρξει και ο χάρτης αναμενόμενης σεισμικής επικινδυνότητας για τα επόμενα χρόνια ,ο οποίος θα αναθεωρείται συχνά.
Στην περίπτωση που θα προβλέπαμε τους σεισμούς ,θα αποφεύγαμε μεν να έχουμε ανθρώπινα θύματα ,δεν θα αποφεύγαμε όμως τις καταστροφές των κτιρίων ,ιδιαίτερα των παλαιών .
Άρα το ζητούμενο είναι να έχουμε ανθεκτικές κατασκευές
Αυτό σημαίνει ότι οι μεγάλης ηλικίας κατασκευές(ιδιαίτερα πριν το 1985) οι οποίες δέχονται και τα μεγαλύτερα πλήγματα ,θα πρέπει να ελεγχθούν και κατόπιν ενισχυθούν, όπου απαιτείται.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα δύο σημαντικά κτίρια στην Πάτρα για τα οποία είχε υπάρξει μεγάλη συζήτηση στο παρελθόν .Πρόκειται για το κτίριο του ΟΛΠΑ και του νοσοκομείου « Άγιος Ανδρέας » .
Ζημιές στον φέροντα οργανισμό είχε το κτίριο του ΟΛΠΑ και αυτό λόγω και της μεγάλης περιόδου κίνησης στην παραλιακή περιοχή που κατέγραψαν επιταχυνσυογράφοι .
Στην περιοχή του νοσοκομείου «Άγιος Ανδρέας» η περίοδος κίνησης του εδάφους ήταν μικρή και έτσι απόφευχθηκαν οι μεγάλες ζημιές στον φέροντα οργανισμό.
Στην αντίθετη περίπτωση ,οι ζημιές που θα προέκυπταν θα ήταν σημαντικές.
Αξίζει να τονιστεί και η περίπτωση των παλαιών πολυωρόφων κτιρίων στο κέντρο της Πάτρας. Εκτός από κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις που είχαμε σημαντικές βλάβες στο φέροντα οργανισμό ,η πλειοψηφία των κτιρίων δεν είχε ορατές ζημιές.
Υπήρχαν όμως συγκεκριμένες μικρορηγματώσεις ,χαρακτηριστικές της πλημμελούς συμπεριφοράς τους. Η διάρκεια του σεισμού και η κατεύθυνση του σεισμικού κύματος δεν επηρέασαν τα κτίρια. Στην αντίθετη περίπτωση θα υπήρχαν πολλαπλές και σημαντικές ζημιές.
Η ελαχιστοποίηση των ζημιών και των επιπτώσεων στο κοινωνικό σύνολο θα επέλθει μόνο μέσα από μια ολοκληρωμένη αντισεισμική πολιτική.
ΜΙΚΡΟΖΩΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ
Η εκπόνηση των σεισμικών μικροζωνικών μελετών είναι από τα πιο σημαντικά εργαλεία για την πληρότητα των αντισεισμικών μελετών ,μια και θα δοθούν αναλυτικά στοιχεία για την επίδραση των εδαφικών συνθηκών ανά Ο.Τ στις σεισμικές δυνάμεις.
Το πόσο σημαντικό παράγοντα αποτελούν οι μικροζωνικές μελέτες αρκεί να τονιστεί η διαφοροποίηση της επίδρασης του παραλιακού μετώπου των Πατρών σε σχέση με αυτό της παλιάς Πόλης (περιοχή Γερμανού).
Οι σεισμικές δυνάμεις στα κτίρια της περιοχής Γερμανού θα είναι μεγαλύτερες αυτών των κτιρίων της παραλιακής περιοχής. Η εκπόνηση όμως όλων των μικροζωνικών δεν υλοποιήθηκε ποτέ μέχρι σήμερα , παρ΄ όλο που είχε στο Γ ΠΕΠ Δ.Ε 2000-2006.
Θέσεις επιταχυνσιόγραφων στην Πάτρα
1. Πλατεία Τριών Συμμάχων
2. Νοσοκομείο Άγιος Ανδρέας
3. Άγιος Δημήτριος
4. Πρώην Νομαρχία Αχαΐας
5. Κτίριο ΟΤΕ
6. Γυμνάσιο Αγίου Αλεξίου
Απαιτούνται επίσης:
1. Περιοχή Αρόης
2. Αγυιά(βόρειο τμήμα)
3. Αγιος Ιωάννη Μπράτσικα-Βενιζέλου(νότιο τμήμα)
ΑΝΤΙΣΕΙΣΜΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ
Μόνο σε ότι αφορά τον αντισεισμικό κανονισμό ,είμαστε ευτυχείς.
Ο σημερινός αντισεισμικός κανονισμός πληρεί όλες τις απαιτήσεις ασφάλειας και αντοχής των νέων κτιρίων και οι ζημιές σε αυτά είναι ελάχιστες.
Τα κτίρια αυτά όμως αποτελούν το 50% του συνόλου στο Ν. Αχαΐας ή το 20% στο Δήμο Πατρέων. Τι γίνεται όμως με τα υπόλοιπα κτίρια (50% στο Ν. Αχαΐας και 80% στο Δ. Πατρέων) που είναι κατασκευασμένα πριν το 1985 και που συγκεντρώνονται όλες σχεδόν οι ζημιές κάθε σεισμού.
Καμία μέριμνα μέχρι σήμερα τόσο για τα ιδιωτικά ,όσο και για τα δημόσια κτίρια.
ΠΟΣΟΣΤΑ ΚΤΙΡΙΩΝ ΑΝΑ ΠΕΡΙΟΔΟ
Επικράτεια Αχαΐα
Πριν το 1959 33% 50%
1959-1984 47%
1984-1995 13% 28%
1995-σήμερα 7% 22%
ΔΗΜΟΣ ΠΑΤΡΕΩΝ
Πριν 1919 4%
1920-1945 9%
1946-1960 17%
1961-1970 21%
1971-1980 20%
1981-1985 9%
1986-1990 7%
1991-1995 6%
1995-σήμερα 7%
Τα κτίρια που κτίσθηκαν πριν το 1985 είναι σεισμικώς πιο εύτρωτα και αυτό οφείλεται στις παρακάτω αιτίες:
1. Η σεισμικότητα διαφόρων περιοχών στη Χώρα μας είναι αρκετά μεγαλύτερη απ’ ότι προέβλεπαν οι παλαιότεροι αντισεισμικοί κανονισμοί.
2. Οι κανονισμοί μελετών και κατασκευών των προηγουμένων δεκαετιών υπολείπονταν σε επιστημονική γνώση και ακρίβεια των σημερινών αντιλήψεων.
3. Οι σεισμικές δυνάμεις που λαμβάνονταν ήταν σημαντικά μικρότερες από αυτές που λαμβάνονται σήμερα.
4. Η διαστασιολόγηση των διατομών δεν μπορούσε να προσδώσει τοπική πλαστιμότητα.
5. Ο προσδιορισμός των εντατικών μεγεθών γινόταν πλημμελώς χωρίς ουσιώδη πλαισιακή λειτουργία και χωρίς συνεργασία στον τρισδιάστατο χώρο.
Οι παραπάνω αιτίες τρωτότητας των παλαιοτέρων κτιρίων μπορούν να οδηγήσουν σε μεγάλες διαφορές σεισμικής ασφάλειας σε σύγκριση με τα σύγχρονα καλά μελετημένα κτίρια.
Έτσι προκύπτει το αίτημα προσεισμικής ενίσχυσης των παλαιοτέρων κτιρίων για δύο λόγους:
1. Θα εξοικονομηθεί προσεισμικώς μέρος των ποικίλων μετασεισμικών απωλειών(ανθρώπινες ζωές, δομικό πλούτο, επαγγελματική δραστηριότητα , ψυχική υγεία).
2. Ικανοποιείται η αρχή της συνταγματικής ισότητας για το προσδόκιμο ζωής και ασφάλειας περιουσιών των πολιτών που κατοικούν σε κτίρια διαφορετικών κατηγοριών.
Το αίτημα αυτό όμως δεν μπορεί να ικανοποιηθεί τόσο εύκολα και γρήγορα. Το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι το μεγάλο κόστος(κοινωνικό και κατασκευαστικό) που απαιτείται για τέτοιες ενισχύσεις και η μεγάλη αβεβαιότητα της σεισμικής δράσης (σε πολλές περιπτώσεις σεισμών οι μέγιστες εδαφικές επιταχύνσεις ήταν σχεδόν διπλάσιες από τις συμβατικές). Σε προηγμένες και σεισμικώς επικίνδυνες Χώρες και περιοχές ,όπως είναι η Καλιφόρνια, μικρή πρόοδος έχει υπάρξει επί του θέματος .Επίσης προκύπτουν νομικά και επαγγελματικά θέματα (ευθύνες μηχανικών, αποφάσεις από συνιδιοκτήτες)
Αν τονιστεί επιπλέον ότι οι αναμενόμενες βλάβες σε κτίρια πριν το 1985 είναι 250% μεγαλύτερες σε σχέση με τα κτίρια 1985-1995 και 400% μεγαλύτερες σε σχέση με τα κτίρια μετά το 1995,αντοίστιχα ,χωρίς να έχουν γίνει σε αυτά οι ουσιαστικοί έλεγχοι, τότε βαδίζουμε στην καταστροφή.
Για τα ιδιωτικά κτίρια ,θα πρέπει οι ιδιοκτήτες τους να προβούν στους ελέγχους και κατόπιν ,ανάλογα με το βαθμό τρωτότητας να ιεραρχηθούν οι βαθμοί ενίσχυσής των.
Το κόστος εκτίμησης της αντισεισμικής κατάστασης ενός υφιστάμενου κτιρίου κυμαίνεται στο 0.5-1 %του αρχικού συνολικού κόστους κατασκευής του ,ενώ το κόστος εργασιών ενίσχυσης που θα απαιτηθεί ,σε 15%του συνολικού αρχικού κόστους κατασκευής του. Τα οικονομικά δεδομένα μας υποχρεώνουν να δεχθούμε ότι πρόκειται για μια πολύ σημαντική απόφαση.
Υπ΄ αυτή την έννοια οι προσπάθειες για την ενίσχυση θα πρέπει να εστιαστούν σε δύο άξονες:
Α. Στον κανονισμό επεμβάσεων ανάλογα με τη σημασία κάθε κτιρίου.
Β. Στην επεξεργασία κατάλληλου νομικού πλαισίου για την διάκριση των ευθυνών μεταξύ των αρχικών κατασκευαστών και αυτών που θα επεμβαίνουν για την ενίσχυση έναντι σεισμού.
Αυτό προϋποθέτει όμως, αντιμετώπιση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος καθώς και τη μορφή δανειοδότησης που θα απαιτηθεί .
Για τα δημόσια κτίρια όμως ,δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για τη μέχρι τώρα αδράνεια. Να θυμίσω ότι με εντολή του Ο.Α.Σ.Π έχουν προβεί οι υπηρεσίες στον πρωτοβάθμιο έλεγχο των κτιρίων τους χωρίς να έχει ξεκινήσει ο δευτεροβάθμιος έλεγχος , καταστώντας τον πρωτοβάθμιο μη απαραίτητο. Έχει γίνει ταχύς οπτικός έλεγχος σε 4000 δημόσια κτίρια και ανάλογη προσπάθεια έχει αναληφθεί από τον ΟΣΚ.
Ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη το Εθνικό Πρόγραμμα Αντισεισμικής Ενίσχυσης Υφισταμένων Κατασκευών(ΕΠΑΝΤΥΚ) όπου θα περιλαμβάνει ολοκληρωμένα στοιχεία σε ηλεκτρονική μορφή ως βάσεις δεδομένων για τη σεισμική διακινδύνευση των κτιρίων της περιοχής κάθε ΟΤΑ ανά οικοδομικό τετράγωνο.
Μέχρι σήμερα έχουν γίνει τα εξής:
1. Απογραφή δομικού πλούτου σε συνεργασία με τη στατιστική υπηρεσία.
2. Πιλοτικές απογραφές σε μεγάλες πόλεις της Χώρας.
3. Εκτίμηση τρωτότητας κτιρίου.
4. Καταγραφή γεωτεχνικών δεδομένων για όλη τη Χώρα.
5. Εκτίμηση διακινδύνευσης περιοχών.
6. Νομικά και επαγγελματικά θέματα.(σύνταξη σχεδίων υπουργικών αποφάσεων)
Θα δοθούν στους Δήμους οι απαραίτητες κατευθύνσεις για να είναι σε θέση να επιλέξουν έναν πρώτο αριθμό κτιρίων(μεγάλη τρωτότητα ,χώροι συγκέντρωσης κοινού) για να προβούν οι ιδιοκτήτες τους στην αποτίμηση της αντισεισμικής ικανότητάς τους.
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στα σχολεία ,όπου αρκετά από αυτά επλήγησαν από τον τελευταίο σεισμό. Με αφορμή το σεισμό του 2008 έγιναν πιο ουσιαστικοί έλεγχοι στα κτίρια και έτσι επιτεύχθηκαν οι απαιτούμενες επεμβάσεις σε αρκετά από αυτά. Υπάρχουν όμως σχολικά συγκροτήματα μεγάλης ηλικίας που δεν εμφάνισαν ζημιές στον φέροντα οργανισμό, αλλά θα πρέπει να γίνουν οι απαραίτητες ενισχύσεις για να αποφευχθούν σοβαρά προβλήματα σε επόμενο σεισμό.
ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΚΤΙΡΙΩΝ
Για να προσδιοριστούν οι υποχρεώσεις και η θέσπιση κινήτρων για τους ιδιοκτήτες και συνιδιοκτήτες , πρέπει πρώτα να προσδιοριστεί από την πολιτεία η ελάχιστη στάθμης ασφάλειας που πρέπει να τηρείται σε μια κατασκευή. Τα πιο πάνω θα καθορίσουν τους ελέγχους που απαιτούνται και τις αποφάσεις που θα πρέπει να λαμβάνονται στις ενισχύσεις. Όλα αυτά θα καθορίζονται στον κανονισμό επεμβάσεων (ΚΑΝΕΠΕ).
1.Δημόσια κτίρια
Απαιτείται η διενέργεια προσεισμικών ελέγχων στα δημόσια κτίρια και σε κτίρια κοινωφελούς χρήσης σύμφωνα με την 2189/29-5-2001 εγκύκλιο Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ και κατόπιν θα αποφασιστεί οχρόνος ο τρόπος και το είδος της επέμβασης στην υφιστάμενη κατασκευή.
2.Ιδιωτικά κτίρια
Α. Στην περίπτωση που υπάρχει ένας αποκλειστικά ιδιοκτήτης ,αυτός μπορεί να αποφασίζει αν θα προβεί στη διενέργεια ελέγχου και πότε καθώς και το είδος της επέμβασης. Στην περίπτωση που προκαλείται κίνδυνος δημοσίου συμφέροντος ή πλήττεται το περιβάλλον μπορεί να υποχρεωθεί από το Κράτος σε έλεγχο και επέμβαση στο ακίνητο του (άρθρο 268 κώδικα πολεοδομικής νομοθεσίας).
Επιπλέον προτείνονται και θέσπιση κινήτρων όπως:
• Συγχρηματοδότηση ή δανειοδότηση με ευνοϊκούς όρους διενέργειας ελέγχων και επεμβάσεων.
• Χορήγηση ειδικού πιστοποιητικού για την κατασκευή ώστε να αυξάνεται η αγοραία αξία του ακινήτου.
• Φορολογικές ελαφρύνσεις για όσους προβαίνουν σε επεμβάσεις στα κτίριά τους.
• Μεσοπρόθεσμη εγγραφή στον Κρατικό Προϋπολογισμό πραγματικών κονδυλίων για την υποστήριξη του όλου εγχειρήματος και την ενίσχυση επιμέρους δράσεων.
Β. Στην περίπτωση συνιδιοκτησίας , ο κάθε ιδιοκτήτης μπορεί να προβαίνει σε ελέγχους και επεμβάσεις στην κατ’ όροφο ιδιοκτησία του όταν με τον τρόπο αυτό δεν βλάπτει και εμποδίζει τη χρήση των άλλων ιδιοκτητών και δεν μειώνει την ασφάλεια του κτιρίου. Επιπλέον ο κάθε συνιδιοκτήτης μπορεί να επέμβει στα κοινά μέρη ,αρκεί να μην βλάπτει τα δικαιώματα των άλλων και να μην μεταβάλει τον προορισμό τους. Στην περίπτωση που η παρέμβαση είναι δαπανηρή είναι υποχρεωτική η συναίνεση όλων των συνιδιοκτητών με το ισχύον νομοθετικό καθεστώς.
Η απόφαση για τη διενέργεια ελέγχων στα κοινόχρηστα μέρη της κατασκευής λαμβάνεται με απόφαση της γενικής συνέλευσης (απλή πλειοψηφία) εφόσον παρευρίσκεται το 50% του συνόλου. Όταν απαιτηθεί επαναληπτική συνέλευση απαιτείται το1/3 του συνόλου των συνιδιοκτητών. Η ίδια συνέλευση αποφασίζει για τον ορισμό του ειδικού διαχειριστή και για τον ελεγκτή μηχανικό.
Αν η μειοψηφία της γενικής συνέλευσης έχει αντιρρήσεις επί των αποτελεσμάτων του ελέγχου ,τότε μπορεί εντός 10ημέρου να υποβάλει αιτιολογημένες αντιρρήσεις στο ΤΕΕ για να εξετασθούν από ειδική τριμελή επιτροπή.
ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΕΙΣΜΟΠΛΗΚΤΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ
Η αποκατάσταση των βλαβέντων κτιρίων γίνεται μέσω των υπηρεσιών Τ.Α.Σ .
Παρ’ όλο που οι υποθέσεις επισκευών και ανακατασκευών είναι χιλιάδες ,οι γραφειοκρατικές διαδικασίες είναι τεράστιες καταλήγοντας σε καθυστερήσεις στην αποκατάσταση των κτιρίων , ιδιαίτερα από την πενιχρή χρηματοδότηση από την Πολιτεία. Μέχρι τέλους 2010 έχουν δοθεί για την αποκατάσταση το ποσό των 27.850.000 €.
Μέχρι τέλους 2010 έχουν εκπληρωθεί :
1. Κατάθεση 7000 αιτήσεων αυτοψίας εκ των οποίων έχουν εξετασθεί περίπου 5000 αυτοψίες.
2. Έχουν εκδοθεί 2500 άδειες επισκευής σε σύνολο 5600 αιτήσεων.
3. Έχουν εκδοθεί 1000 βεβαιώσεις δωρεάν κρατικής αρωγής σε σύνολο 1450 αιτήσεων.
4. Έχουν χορηγηθεί 80 βεβαιώσεις προόδου εργασιών ανακατασκευής,15 για περαίωση και 500 βεβαιώσεις προόδου εργασιών επισκευής.
5. Έχουν εκδοθεί 1300 πρωτόκολλα επικινδύνως ετοιμόρροπων κτιρίων.
Η αποκατάσταση των σεισμοπλήκτων κτιρίων είναι ίσως ο μοναδικός πνεύμονας ανάπτυξης του κοινωνικού και οικονομικού ιστού της περιοχής σε αντίβαρο της μεγάλης πτώσης της οικοδομικής δραστηριότητας.
ΚΟΣΤΟΣ ΔΑΠΑΝΩΝ ΠΡΟΣΕΙΣΜΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ
Α. Περίπτωση(κτίριο Ο.Σ)
Έστω μια συνηθισμένη διώροφη οικοδομή μεγάλης ηλικίας επιφανείας 9,00*9,00=81,00τ.μ που υπόκειται σε βλάβες από σεισμό (μεγαλύτερο ποσοστό εμφάνισης βλαβών) .
Αποτελείται από 9 υποστυλώματα διαστάσεων 30/30 ,δοκούς 20/50, συνδετηρίους δοκούς 20/40 και πέδιλα . Το ύψος των ορόφων είναι 3.20μ.
Το κόστος ενίσχυσης του κτιρίου προσεισμικά ανέρχεται περίπου στις 25.000,00€, ενώ το κόστος ενίσχυσης μετά τις βλάβες του σεισμού ανέρχεται περίπου στις 50.000,00-80.000,00 € .
Επομένως το κόστος απαίτησης ενίσχυσης του κτιρίου μετασεισμικά είναι σχεδόν διπλάσιο έως και τριπλάσιο απ’ ότι προσεισμικά.
ΣΧΕΔΙΟ ΚΑΤΟΨΗΣ ΚΤΙΡΙΟΥ
Β. Περίπτωση (κτίριο λιθοδομής)
Έστω συνηθισμένη διώροφη οικοδομή από λιθοδομή πάχους 50εκ επιφανείας κάθε ορόφου 80τμ.
Το κόστος αποκατάστασης-ενίσχυσης του κτιρίου προσεισμικά ανέρχεται περίπου στις 40.000,00€ , ενώ μετά το σεισμό ίσως απαιτηθεί και κατεδάφιση του.
ΣΧΕΔΙΟ ΚΑΤΟΨΗΣ ΚΤΙΡΙΟΥ
Αν υποθέσουμε ότι αναλαμβάνουμε ανά 3,5 χρόνια την προσεισμική ενίσχυση ενός δημοσίου κτιρίου αξίας 300.000,00 € σε κάθε περιοχή 1000 κατοίκων με κόστος ενίσχυσης το 15%,περίπου δηλ. 45.000,00 € .
Τότε σε όλη τη χώρα σε μια 20-ετία θα ενισχυθούν
(10000000/1000) χ20/3,5=60000 κτίρια
Αυτά επιμερίζονται ως εξής:
25% των δημοσίων και κοινωφελών κτιρίων……….20000
25%των σχολικών κτιρίων……………………………5000
30% των νοσοκομείων………………………………..1000
Καταστήματα,εκκλησίες,ιδιωτικά κτίρια μεγ.χρήσης…2500
1% ιδιωτικών κτιρίων προ του 1985………………….31500
Προκύπτει έτσι ετήσιο κόστος ενισχύσεων για όλη τη χώρα
60000χ300000/20=900.000.000,00 € . Μπορεί να φτάσει έως 1,0 δις ευρώ.
Το κόστος αποκατάστασης μετασεισμικά στη Χώρα μας την τελευταία δεκαετία έχει φτάσει στα 35,0 δις ευρώ .Ετήσιο κόστος 35/10=3,5 δις ευρώ.
Άρα το κόστος αποκατάστασης προσεισμικά κυμαίνεται σε ποσοστό 1,0/3,5=28% του κόστους μετασεισμικά και περίπου σε ποσοστό 6%ο του ΑΕΠ (170 δις ευρώ ετησίως)
ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ
Σημαντικότατος παράγοντας στην προσπάθεια μείωσης των οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών του σεισμού ,είναι η ενημέρωση του κοινού.
Δεν μπορούμε να μιλάμε στο πλατύ κοινό με τον ίδιο τρόπο που μιλάμε μεταξύ μας οι επιστήμονες. Πρέπει να βρεθεί ένας κώδικας επικοινωνίας με τους πολίτες ,ώστε να κατανοούν όσα υποστηρίζουμε χωρίς να δημιουργείται πανικός.
Η ενημέρωση των πολιτών για τους κινδύνους πρέπει να είναι συστηματική και συνεχής ,καθώς μετά από ένα καταστρεπτικό οι πολίτες ξεχνούν γρήγορα τις συνέπειες του (Τα 7 Richter διατηρούν το φόβο στους πολίτες επί 2 χρόνια, ενώ τα 6 Richter μόνο 1 χρόνο).
Όταν οι πολίτες γνωρίζουν ότι σχετικά μικρό ποσοστό κτιρίων θα καταρρεύσει από έναν ισχυρό σεισμό ,ο καθένας θεωρεί ότι δεν θα είναι το δικό του κτίριο, αλλά κάποιου άλλου. Αν πάλι οι επιστήμονες διαβεβαιώσουν ότι κάποιο κτίριο δεν πρόκειται να καταρρεύσει, αλλά απλώς θα πάθει ζημιές, τότε οι ιδιοκτήτες του δεν πρόκειται να υποβληθούν σε δαπάνη για την ενίσχυση του.
Πρέπει να αντιμετωπισθούν βεβαίως θέματα πολιτικής προτεραιοτήτων ,νομικά , επαγγελματικά, επιστημονικά ,οικονομικά , αλλά και πώς να πείσουμε τους ανθρώπους ότι πρέπει να ενισχύσουν τα σπίτια στα οποία κατοικούν χωρίς ταυτόχρονα να διολισθήσουν σε μια διαδικασία πανικού και κυρίως να τους πείσουμε ότι πρέπει να ξοδέψουν χρήματα για κάτι το οποίο αορίστως μπορεί να συμβεί στο μέλλον.
Είναι καιρός λοιπόν να επιλέξει η Ελληνική Πολιτεία ποια πολιτική θέλει να ακολουθήσει ,δεν μπορεί να επικαλεσθεί άγνοια, έχει τις προτάσεις μας, είναι θέμα πολιτικής βούλησης διότι είναι βέβαιο ότι θα έχουμε ισχυρό σεισμό ,που και πότε κανείς ακόμη δεν μπορεί να προσδιορίσει με ακρίβεια γιατί η φύση είναι ατίθαση και ακολουθεί πολύπλοκους νόμους, αλλά η οργανωμένη πολιτεία οφείλει να ενεργεί επιδιώκοντας την πρόληψη και όχι εκ των υστέρων εμβαλωτική θεραπεία.
Πρέπει να εστιάσουμε σε μέτρα ετοιμότητας σε περιοχές με μεγαλύτερη πιθανότητα γένεσης ισχυρού σεισμού στο μέλλον, ώστε να μειώσουμε τις ψυχολογικές συνέπειες που προέρχονται κυρίως από την άγνοια του πληθυσμού και την εξαιρετική ανασφάλεια που αισθάνονται μετά από έναν καταστρεπτικό σεισμό.
ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Οι σεισμοί αποτελούν μέρος της φυσικής διαδικασίας γένεσης και εξέλιξης της γης. Είναι η ίδια διαδικασία που έκανε αυτόν τον πλανήτη φιλόξενο για μας. Στη διαδικασία που προκαλεί τους σεισμούς ,οφείλονται οι όμορφες θάλλασες , πεδιάδες και τα εντυπωσιακά βουνά μας. Δηλαδή όχι μόνο δεν μπορούμε αλλά και δεν μας συμφέρει να αλλάξουνε τις φυσικές μεταβολές που προκαλούν τους σεισμούς. Μπορούμε όμως να μελετήσουμε τις μεταβολές αυτές και να τις αξιοποιήσουμε πρακτικά.
Για τους παραπάνω λόγους η φράση «πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τους σεισμούς» αποτελεί παρότρυνση όχι μόνο για ψυχολογική μας προσαρμογή στις συνθήκες που δημιουργεί ένα αναπότρεπτο και συχνό φυσικό φαινόμενο στη χώρα μας ,αλλά και για ενεργό συμμετοχή μας στην προσπάθεια μείωσης των αρνητικών συνεπειών. Η εστίαση των μέτρων ετοιμότητας σε περιοχές με μεγαλύτερη πιθανότητα γένεσης ισχυρού σεισμού στο μέλλον μπορεί να μειώσει τις ψυχολογικές συνέπειες που προέρχονται κυρίως από την άγνοια του πληθυσμού για τον πραγματικό κίνδυνο του σεισμικού φαινομένου και από την ανασφάλεια που αισθάνονται μετά από έναν καταστρεπτικό σεισμό.
Χαρακτηριστικό είναι το άρθρο του Βεργωτή (1867) μετά τον καταστρεπτικό σεισμό στην Κεφαλλονιά(23-1-1867) :
« Εργάζεσαι εις την οικία σου ησύχως ,και ιδού εξαίφνης ο εχθρός ,απολαύεις του δώρου του ύπνου και ιδού εν τω μέσω νυκτός ,ο πόλεμος, απρομήνυτος ο εχθρός, ακήυκτος ο πόλεμος και ο εχθρός και ο πόλεμος ,δυσαπόκρουστοι, ακαταμάχητοι, φρικαλέοι. Η γη , ήτις σου επρόσφερε τροφήν και οπώρας, βόγκει και ταράσσεται, η στέγη, υπό την οποία εγεννήθης , σαλεύει και σε απειλεί, το άσυλο εκείνον, εις το οποίο εύρισκες ησυχιαν και ειρήνην, δεν σε δέχεται πλέον, τρέχεις ως καταδιωκόμενος, και δεν έχεις τον βοηθούντα , διότοι όλοι είναι καταδιωκόμενοι, δεν ευρίσκεις καταφυγήν,διότι όλοι κλονίζονται, αποσπώνται, καταρρέουν. Και ίσως , αν διασωθείς, εντός τινών δευτερολέπτων ίδης το καταπληκτικότερον των θεμάτων ,πόλιν καταστραφείσαν και ερημωθείσαν και, αν εγκαταλείψης την καταστραφείσαν πατρίδα σου ,άπατρις και πλάνης θα ονομάζεσαι εις την ξένην γην ».
Τέτοιες συνέπειες μπορεί να προκαλέσουν και μεταναστεύσεις πληθυσμών με αποτέλεσμα την ερήμωση μιας περιοχής που έχει πληγεί από σεισμό.
Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η λήψη διαφόρων μέτρων, όπως η καθιέρωση μικροζωνικών μελετών, η ολοκλήρωση διαδικασιών προσεισμικού ελέγχου ,η αναβάθμιση δικτύου επιταχυνσιογράφων και η χρηματοδότηση από τους κρατικούς φορείς για την άσκηση αντισεισμικής πολιτικής.
Η σταθερή πολιτική βούληση είναι ο βασικότερος παράγοντας στην αντιμετώπιση του σεισμού. Είναι πολύ δύσκολο πλέον να ασχοληθούμε με το παρελθόν αλλά αντίθετα θα πρέπει να φροντίσουμε το μέλλον.
